شماره ۱ : اصول يادگيرى هوشمندانه زبان خارجى، تركيب زيبا و هوشمندانه سنت و مدرنيته
اصول يادگيرى هوشمندانه زبان خارجى، تركيب زيبا و هوشمندانه سنت و مدرنيته
Smart Foreign Language Learning Principles (SFLLP)
در چهار قسمت در بخش مقالات
بخش ۱
كاري ماندگار از عبدالعزيز شاكری
زبان يكی از مهمترين راههای ارتباطی انسانهاست و تأثير بسيار مهمی در تكامل انسان و جوامع بشری داشته است، از اين رو ضروريست كه اين مهمترين وسيلهی خدادادی را به بهترين شكل ياد بگيريم.
در مبحث يادگيری زبان چهار مهارت شنیدن، خواندن، صحبت كردن و نوشتن وجود دارند. تا صحبتی گفته نشود، شنیده نمیشود و تا متنی نوشته نشود، خوانده نمیشود. به این ترتیب مراحل پيدايش آنها به ترتيب صحبت كردن، شنیدن، نوشتن و خواندن می‌باشد. دو مهارت خواندن و نوشتن را اصطلاحاً سواد میگويند، بنابراين كسی كه بتواند بخواند و بنويسد باسواد محسوب مىشود.
در فرايند يادگيری زبان مهارتهای گوش دادن و خواندن ورودی، و مهارتهای صحبت كردن و نوشتن خروجی محسوب می‌شوند. همانطور كه يک كارخانه توليدی جهت توليد محصول نياز به مواد اوليه ورودی دارد، انسان نيز جهت توليد محصولات توليدی زبان احتياج به مواد اوليه ورودی (شنیدن و خواندن) دارد. هر قدر ورودی زبان انسان از نظر كيفی و كمی بالاتر باشند، به همان اندازه خروجىهای زبان نيز از نظر كيفی و كمی بالاتر هستند.
انسان از بدو پيدايش تاكنون زبان اصلی و مادری خود را با شنيدن و صحبت كردن آموخته است كه جهت ادامه حيات در قرون پيشين كافی بوده است ولی در عصر حاضر مهارتهای خواندن و نوشتن نيز به ضروريتهای زندگی تبديل شده‌اند. زبان اصلی را زبان مادری مینامند به اين دليل كه مادر تأثير بيشتری در يادگيری آن دارد.
انسان از زمانی كه در شكم مادر قرار دارد قادر به شنيدن صداهای بيرون و حتی تشخيص، يادگيری و واكنش نسبت به آنها می‌باشد. بعد از تولد نيز اين روند شنيدن ادامه پيدا مىكند تا موقعی كه در قيد حيات است و البته از نعمت شنوايی محروم نشده باشد.
کودک بعد از حدود دو سالگی كه به مقدار بسيار زياد ورودی با كيفيت (صحبتهای والدين و ديگران) داشته و همچنين اندام های صوتيش از تكامل نسبی برخوردار بوده‌اند، كم‌كم و به صورت ابتدائی شروع به ادای بعضی كلمات ساده تک سيلابی مىكند كه در هر زبانی متفاوت میباشند.
به تدريج مهارت صحبت كردن در کودک تقويت مىشود و به همان نسبت، ميزان اشتباهات نيز كمتر تا مرحلهاى كه زبان را به صورت كامل مىتواند همانند ديگران صحبت كند. لازم به ذكر است که کودک قبل از شروع به صحبت و در همان مراحل ابتدائی حيات (و همچنين مراحل ابتدايی يادگيری زبان) نحوه تلفظ كلمات و دستور زبان يا گرامر را به صورت تدريجی، غيرفعال و ناخودآگاه فرا مىگيرد و بعد از كسب توانايی صحبت كردن آنها را به صورت فعال اجرا مىكند با اشتباهات بسيار كم كه آن هم به طور تدريجی و بدون اصلاح ديگران و فقط توسط خود کودک اصلاح می‌شوند.
به ندرت پيش آمده كه کودک در تلفظ كلمات دچار مشكل بشود، چرا كه آنها را هزاران بار به صورت صحيح شنيده است و در موارد جزئی كه در دستور زبان دچار مشكل می‌شود نيز بعد از مدتی با شنيدن معادل صحيح آنها خود را اصلاح مىكند.
هيچ موقع والدين و بقيه اعضای خانواده وقت و حوصله كافی جهت اصلاح اشكالات زبان کودک را ندارند و اين کودکان هستند كه با شنيدن صحبتهای صحيح ديگران خود را اصلاح مىكنند.
دو مهارت ديگر كه سواد محسوب می‌شوند نيز بشر از قرنهای پيش به صورتهای مختلف فرا گرفته است، از مكتب خانههای قديمی تا سيستمهای آموزشی مدرن امروزی.
تا قبل از ابداع شیوه‌های جديد در آموزش زبان در يكی دو قرن اخير، يادگيری زبانهای خارجی برای بشر مشكل چندانی نبوده است و به صورت طبيعی اگر شخصی در معرض زبان مردمی ديگر به مدت خاصی قرار میگرفت آن را فرا مىگرفت. ولی در عصر حاضر با توجه به هزينه‌های زيادی كه توسط اشخاص، مؤسسات و دولتهای مختلف صورت مىگيرد، بازده كم اين همه هزينه‌های مختلف، متخصصان و تئوريسينهای زبان را بر آن واداشت كه بر روند آموزش زبان تجديد نظر اساسی داشته باشند.
متخصصان زبان بعد از سالها تحقيق و بررسی علل عدم موفقيت و بازده پايين كلاسهای آموزشی فعلی به اين نتيجه رسيدهاند، برگشت به شيوه يادگيری زبان مادری و تركيب آن با تكنولوژی پيشرفته امروزی، به علاوه داشتن انگيزه كافی و استمرار و پشتكار در يادگيری زبان مهمترين و مؤثرترين شيوه يادگيری زبان خارجی می‌باشد.
معايب سيستمهای آموزشی زبان در حال حاضر
۱٫ ترتيب غيرصحيح مهارتهای يادگيری زبان
۲٫ استفاده از منابع یادگیری (صوتی، تصويری، متنی و معلم) غيراصلى و ناكافی
۳٫ آموزش گرامر به صورت فعال
۴٫ يادگيری كلمات به صورت منفرد
۵٫ استفاده از منابع رسمی و عدم استفاده از زبان محاوره‌ای بروز و كاربردی
۶٫ عدم ايجاد انگيزه در دانش آموز
۷٫ هزينه مادی و وقت زياد
۸٫ عدم دسترسی همگان به كلاسهای آموزشی و منعطف نبودن زمان كلاس
۹٫ عدم استمرار و غوطه‌ور شدن در زبان خارجی
۱۰٫ استفاده از ترجمه به زبان مادری
۱۱٫ تصحيح دانشآموز
۱۲٫ تكرار جمله به جای خلق جمله
۱۳٫ عدم آشنايی معلم و دانشآموز به فرهنگ مردم و كشور زبان مورد نظر
۱۴٫ خسته كننده بودن كلاس
۱۵٫ ايجاد وابستگی دانشآموز به معلم و كلاس
سيستم یادگیری به روش SFLL
در سيستم یادگیری هوشمند دانشآموز به جای آموزش ديدن ياد مىگيرد و نقش اصلی را دارد، خلاف نظام فعلی كه معلم نقش اصلی را دارد. معلم فقط دو وظيفه مهم دارد كه عبارتند از: ايجاد انگيزه قوی و محرک كه دانشآموز بتواند با آن به حركت قوی و مستمر خود ادامه دهد، و ديگری معرفی منابع صحيح كه دانشآموز با استفاده از آنها بتواند مهارتهای چهارگانه زبان را كامل فرا گيرد.
در عصر حاضر كه يادگيری زبانهای خارجی رايج می‌تواند بالقوه منافع مادی فراوانی را برای ياد‌گيرنده آن به ارمغان بياورد و با توجه به اين نكته كه مشاغل و رشته‌های تحصيلی زيادی در حال حاضر احتياج به فراگيری زبان خارجی دارند و همچنين يادگيری زبان خارجی جهت ارتباط با مردم و دعوت آنها به سمت خير و صلاح، اين انگيزه به اندازه كافی وجود دارد يا می‌تواند وجود داشته باشد.
انسان هر زبانی که یاد می‌گیرد در بین مردم آن زبان احساس غربت نمیکند، به عبارتی زبان عامل مهمی در جهت تقویت رابطه بین فرهنگهای مختلف است. یادگیری زبان خارجی باعث ازدواج، داد و ستد و کسب علوم مختلف از فرهنگهای مختلف از گوشه و کنار این کره پهناور می‌شود.
در مورد منابع صحيح نيز با توجه به نفوذ روز‌افزون انواع تكنولوژی مانند دستگاههای پخش CD/DVD، دستگاه موبايل، تبلت، كامپيوتر، دستگاههای پخش صوتی و تصويری قابل حمل، گيرنده‌های ماهواره‌ای، اينترنت و حجم وسيعی از وب سايتهای متنوعی كه به صورت رايگان يا با مبلغ بسيار كم در حال ارائه منابع اصلى به اكثر زبانها و لهجه‌های دنيا به صورت رسمی و محاوره‌ای حتی در دور‌افتاده‌ترين نقاط اين كره خاكی هستند ديگر بهانهای از اين بابت جهت ياد نگرفتن زبان وجود ندارد.
با اجرای اين سيستم هر شخص خود به تنهايی هم قادر خواهد بود شروع به يادگيری زبان خارجی نماید، كاری كه مؤلف اين مقاله و هزاران نفر در سراسر جهان در مورد خود ساليان سال انجام داده و نتيجه مفيد آن را هم ديده و تجربه كرده‌اند.
در اين روش، يادگيری زبان دوم و بعد از آن به نسبتی شبيه يادگيری زبان اول صورت میگيرد، بدين صورت كه همانطور که کودک تا مدت زيادی فقط میشنود (به صورت اصلى، زياد و مستمر) و بعد از دو سال تازه شروع به ادای بعضی كلمات ساده مىكند و به تدريج كلمات و جملات را روانتر و با اشتباه كمتر ادا مىكند، ما نيز تا مدت زيادی مثلاً شش ماه تا یک سال، بیشتر به زبان مورد نظر گوش فرا مىدهيم (به صورت صوتی يا تصويری).
یکی از مشکلاتی که بشر در طول تاریخ و به خصوص عصر حاضر با آن مواجهه بوده و است این است که همه چیز را دوست دارد سریع در اختیار داشته باشد. کیفیت چندان مهم نیست، کمیت اهمیت زیادی دارد اگر در نهایت به ضررش هم تمام شود. به عنوان مثال اکثر محصولات غذایی و کشاورزی که در حال حاضر در اکثر نقاط دنیا مصرف می‌شوند از نوع غیر ارگانیک و مصنوعی هستند و به کمک مواد افزودنی و انواع هورمونهای رشد و رنگهای مضر تولید انبوه و سریع می‌شوند و البته برای اکثر مردم این مسئله اهمیت چندانی ندارد مهم این است که زیبا و لذیذ باشند و نحوه تولید و خوب بودن چندان مهم نیستند. به همین ترتیب مردم دوست دارند با رفتن به چند جلسه آموزشی زبان یا خواندن چند کتاب گرامر بتوانند راحت بشنوند و صحبت کنند. به همین دلیل این روزها مردم راحت جذب تبلیغاتی می‌شوند که وعده یادگیری فلان زبان خارجی را مثلا در ده جلسه یا با گوش و تکرار کردن چند فایل صوتی را میدهند. همانطور که مصرف موادی که سریع و به روش غیر ارگانیک تولید می‌شوند کم اثر و بعضاً مضر است، روشهای یادگیری سریع و سطحی زبان خارجی نیز اکثرا بی‌نتیجه و البته اتلاف هزینه میباشند.
مزايای سيستم یادگیری به روش SFLL
1. در اين روش، يادگيری مهارتهای چهارگانه زبان به ترتيب اولويت و نحوه فراگيری زبان در مغز انسان صورت مىگيرد.
بدين صورت كه اول مهارتهای ورودی شنیدن و خواندن مطالب فرا گرفته مىشوند و بعد از مدتی كه مغز ما انباشته از حجم وسيعی از كلمات، جملات، نحوه تلفظ و آهنگ بیان جملات شد، آن وقت به تدريج شروع به صحبت كردن و نوشتن مىكنيم.
الف) تصور کنید استخری که ده متر مربع مساحت و ده سانتیمتر عمق داشته باشد. در این حجم آب نمیشود ماهی گرفت، شنا کرد، موج سواری و کشتی‌نوردی کرد. هر چقدر وسعت و عمق این استخر را زیادتر کنیم به اهداف ذکر شده بیشتر نزدیک میشویم تا جایی که استخر به اقیانوس تبدیل می‌شود و ما میتوانیم کاملاً در این اقیانوس غوطه‌ور شویم و شنا کنیم. مراحل یادگیری کلمات و اصطلاحات نيز به همین ترتیب است. در اوایل کار مجموعه کلماتی که از زبان مورد نظر میدانیم وسعت کمی دارند و کم عمق هستند، یعنی ممکن است در صورت عدم تمرین از یاد بروند، به تدریج که بیشتر میشنویم و میخوانیم وسعت دیکشنری حافظه ما بیشتر می‌شود و عمیقتر می‌شوند یعنی آنها را بیشتر درک میکنیم. این روند ادامه پیدا می‌کند تا جایی که ما در زبان خارجی غوطه‌ور میشویم و میتوانیم آزادانه شنا کنیم.
ب) یکی از دلایلی که در کلاسهای آموزشی فعلی دانش‌آموزان زبانهای خارجی را غیر صحیح و با لهجه‌های عجیب و غریب و متفاوت از زبان متکلمین بومی آن زبان یاد می‌گیرند (بعضی مواقع این اختلافات چنان فاحش هستند که مردمان بومی آن زبان نیز از درک آن عاجز هستند)، معلمینی هستند که خود بومی آن زبان نیستند و اشتباهات زیادی در گرامر، تلفظ کلمات، آهنگ ادای جملات و استفاده از جملات و اصطلاحات رسمی و قدیمی به جای جملات و اصطلاحات بروز و محاوره‌ای مصطلح مرتکب می‌شوند و این اشتباهات طبیعتاً به دانش‌آموزان منتقل می‌شود.
به جای يادگيری و استفاده از منابع غير اصلى يا غير بومی، در اين روش همانند کودک كه زبان را از منبع اصلى يعنی والدين ياد مىگيرد، از منابع صوتى، تصويری و متنی استفاده مىشود كه توسط يک نفر بومی آن زبان گفته يا نوشته شده باشد كه در آن امكان اشتباه نزدیک به صفر است.
در حال حاضر با توجه به فراگير بودن منابع تكنولوژی مانند ماهواره و اينترنت، يادگيری زبانهای مختلف حتی لهجه‌های مختلف از يک زبان، به راحتی امكانپذير است.
۲٫ يكی از مهمترين دلايل عدم موفقيت و در نتيجه دلزدگی دانش‌آموزان از كلاسهای رایج زبان، آموزش نكات دستوری يا گرامر به صورت فعال است.
منظور از فعال این است که نکات گرامری در قالب كتابهای گرامر و انواع تستها به دانشآموز تحميل مىشود كه بر طبق آنها جملات را بسازد در حالى كه برای درست صحبت كردن نيازی به دانستن و حفظ نكات پيچيده دستوری كه در هر زبانی وجود دارند نيست، بلكه نياز به رعايت كردن آنها است و مىشود آنها را به روش آسان و غير فعال يعنی با شنیدن و خواندن مطالب صحيح و اصلى فرا گرفت؛ و تنها فرق اين است كه در اين روش شخص اسامی نكات گرامری را نمی‌داند ولی آنها را كاملاً رعايت مىكند، چون صدها بار صحيح شنيده و خوانده و همانطور آنها را درست تقليد مىكند.
چه فردی عامی باشد و چه استاد ادبیات، هر دو زبان بومی یا زبانی که فرا گرفته‌اند را به درستی و بدون اشتباه صحبت میکنند ولی فرقشان در این است که استاد ادبیات نکات دستوری را حفظ کرده و میداند، ولی یک شخص معمولی این توانايی را ندارد و این هم در صحبت کردن روزانه نیازی نیست.
۳٫ بهترین روش یادگیری کلمات، یادگیری آنها در قالب جملات صحیح می‌باشد. به همین صورت ما نیز زبان اولمان را از والدینمان فرا گرفته‌ایم. اگر کلمات به صورت جدا یاد گرفته شوند، به سرعت فراموش می‌شوند و دانشآموز وقت زیادی را صرف یادگیریشان خواهد کرد در حالی که بعد از مدتی فراموش می‌شوند، چون مغز انسان جملات (یک رشته کلمات که با هم معنی خاصی را دارند) را خیلی بهتر درک می‌کند و آنها را به آسانی ثبت خواهد کرد. کودک نیز تا سن دو تا سه سالگی هزاران و شاید میلیونها جمله با تلفظ و گرامر صحیح با سرعت معمول و طبیعی از اطرافیان خود میشنود و آنها را به خاطر میسپارد و بعد از آن قادر خواهد بود آنها را به شکل صحیح تکرار کند.
نیازی نیست دانش آموز لیستهای بلند بالایی را تحت عنوان هزار یا دو هزار کلمه کاربردی در فلان زبان خارجی را به خاطر بسپارد که البته بعد از مدت کوتاهی اکثر آنها فراموش می‌شوند. معمولاً مطالبی که به صورت انبوه و در مدت کمی وارد حافظه می‌شوند، به همان سرعتی که وارد می‌شوند خارج می‌شوند و مطالبی که به تدریج و در مدت زمان نسبتاً طولانی و با تمرین زیاد وارد حافظه می‌شوند، در حافظه حک می‌شوند و به سختی خارج می‌شوند.
با روش SFLL دانشآموز قادر خواهد بود کلمات و جملات کاربردی را به روش طبیعی، ماندگار، لذت‌بخش، معنی‌دار و بدون هیچ استرسی یاد بگیرد.
۴٫ تقریباً اکثر زبانهای زنده دنیا به دو شکل رسمی و محاوره‌ای کاربرد دارند. وجه رسمی زبان کمتر جنبه کاربردی در زندگی روزمره مردم دارد و بیشتر در مجامع رسمی مانند اخبار رادیو، تلویزیون و جلسات مقامات رسمی و همچنین منابع متنی مانند روزنامه‌ها، مجلات، کتابها و سایتهای اینترنتی کاربرد دارد.
زبان محاوره‌ای بیشتر در صحبت کردن و شنیدن روزمره کاربرد دارد و و اکثر مردم به زبان محاوره‌ای خیلی بیشتر از جنبه رسمی آن نیاز دارند گرچه زبان رسمی نیز اهمیت خاص خود را دارد و نباید از اهمیت آن غافل شد. بنابراین یادگیری زبان محاوره‌ای اولویت بیشتری دارد و به همان نسبت جهت یادگیری آن نیز بیشتر باید هزینه شود.
ولی متأسفانه در اکثر کلاسهای رایج به بخش رسمی بیشتر توجه می‌شود و نتیجه، آن می‌شود که دانشآموز به زبان محاوره‌ای کاملاً ناآشنا می‌شود و هنگامی که خود را در دنیای واقعی بین آن عده از مردم میبیند خود را خیلی پایینتر از بقیه، از جهت صحبت کردن و درک صحبت دیگران میبیند و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و احساس می‌کند که سالیان سال هزینه بدون نتیجه داشته است. نمونههای همچنین افرادی زیاد هستند، افرادی که مثلاً زبان عربی را در مجامع دانشگاهی و به صورت رسمی و یا جهت ترجمه متون عربی فرا گرفته‌اند، هنگامی که به کشورهای عرب زبان سفر میکنند، عربی مصطلح بین مردم را متفاوت از عربی که تاکنون یاد گرفته‌اند می‌یابند که این ضربه بزرگی برای آنها محسوب می‌شود و به همین ترتیب کسانی که در مؤسسات آموزش زبان دولتی یا خصوصی زبان انگلیسی را آموخته‌اند ولی هنگام مهاجرت به کشورهای انگلیسی زبان با مشکل مواجهه شده‌اند. بنده (مؤلف) خود شخصاً چند مورد از این افراد در مورد زبان عربی و انگلیسی را میشناسم.
در روش SFLL به هر دو بخش زبان هر کدام به نسبت اولویت اهمیت داده می‌شود. دانشآموز با توجه به اهداف، شرایط و سلیقههای خود می‌تواند از منابع غنی نوشتاری و گفتاری محاوره‌ای و رسمی استفاده کند.
۵٫ چند دلیل عدم استقبال دانش‌آموزان از کلاسهای موجود؛ شهریه بالا، از دست رفتن وقت زیاد با توجه به زمان خود کلاسها و زمان رسیدن به کلاس و برگشتن از کلاس و منعطف نبودن زمان کلاسها می‌باشد.
در حالی که در این روش هوشمند مشکلات فوق وجود ندارند. در این روش دانش‌آمور هرجا که باشد حتی اگر از هیچ وسیله صوتی و تصویری نیز استفاده نکند فقط کافی است در بین مردم زبان مورد نظر باشد تا آن زبان را به طور کامل فرا گیرد.
اگر شخصی از یک یا چند وسیلهى الکترونیکی مانند دستگاههای پخش CD/DVD، دستگاههای پخش فایلهای صوتی و تصویری، ماهواره، کامپیوتر یا موبایل استفاده می‌کند می‌تواند جهت یادگیری از این ابزارها به نحو احسن استفاده کند و سریعتر به هدف مورد نظر در بخش یادگیری زبان برسد.
۶٫ یکی از میراثهای سیستم آموزشی زبان فعلی دانش‌آموزانی هستند که قدرت تفکر و خلق جملات در زبان خارجی را ندارند به دلیل اینکه دانش‌آموزان جملات شنیده شده یا خوانده شده را تکرار میکنند و خود سعی نمیکنند با کلمات کلیدی جملات جدیدی را بسازند.
در سیستم هوشمند دانشآموز بعد از شنیدن و خواندن مطالب به زبان مورد نظر به مدت طولانی و مستمر، قادر خواهد بود خود با توجه به حجم وسیع جملات وارد شده، خروجی خوبی داشته باشد، به عبارتی بتواند خوب صحبت کند و بنویسد و البته قبل از آنها مطالب گفته شده با سرعت معمول را کامل درک کند و مطالب نوشته شده را بدون نیاز به دیکشنری خوب بخواند و همچنین قادر خواهد بود به زبان مورد نظر در مغز خود فکر کند.
به همین دلیل است که کودک هنگام صحبت کردن قادر است کلمات و اصطلاحات شنیده شده را در قالب جملاتی متفاوت به کار گیرد.
۷٫ دونده‌ای را در نظر بگیرید. در پیست دو مقابل چشمان میلیونها نفر که به طور زنده او را میبینند و در حالی که بدنش گرم شده با سرعت در حال دویدن است، در همین اثنا اگر به مانعی برخورد کند و به مدت چند دقیقه نتواند بدود بدنش سرد خواهد شد و مدت زمانی بیشتر طول خواهد کشید تا بتواند بدود و به سرعت اولیه برسد و البته اگر مانعی دیگر در مسیرش نباشد، و البته این دونده شاید به خاطر سرخوردگی و شرمندگی از این مسئله دیگر نتواند به مسیر خود ادامه دهد.
همین مورد در خیلی از کلاسهای متداول زبان وجود دارد، به این ترتیب که معلم یکی از دانش‌آموزان را احضار می‌کند تا مطلبی را جلوی همه بگوید یا بیوگرافی همه افراد فامیل خود را به استماع همه دانش‌آموزان برساند. کافی است دانشآموز کوچکترین اشتباهی در تلفظ یا گرامر خود داشته باشد، اگر این دانشآموز با صدای خنده همکلاسیهای خود شرمنده نشود قطعاً با صدای معلم که او را تصحیح می‌کند شرمنده می‌شود و سرعتش گرفته خواهد شد. اگر چند مورد این مسئله برای یک دانشآموز اتفاق بیفتد دیگر ایشان روحیه‌ای جهت حضور در کلاس را نخواهد داشت.
در مورد کودک این مسئله متفاوت است. والدین خود به این نکته کاملاً واقف هستند که فرزند کوچکشان ممکن است در بیان مطالب اشتباهاتی داشته باشد به همین جهت صبر میکنند تا کودک به طور طبیعی خود اشتباهاتش را بعد از شنیدن معادل درست از دیگران یا والدین که جنبه الگو برای او را دارند تصحیح کند و البته والدین نیز خود وقت و حوصله کافی را ندارند تا اشتباهات کودک را تصحیح کنند.
در این روش هوشمند نیز با الگو برداری از طبیعت زبان مادری، دانشآموز در صورت انجام اشتباه در تلفظ یا گرامر هیچ موقع توسط متکلم بومی آن زبان تصحیح نخواهد شد، بلکه با گذشت زمان و شنیدن معادلهای صحیح آن از زبان افراد بومی که جنبه الگو را دارند خود را تصحیح می‌کند و بعد از گذشت مدتی می‌تواند همانند افراد بومی بشنود، بخواند، صحبت کند و بنویسد. مزیت خود اصلاحی بر دیگران اصلاحی باعث خواهد شد که سرعت ما در پیست یادگیری زبان کند نشده و همچنین در مقابل دیگران ضایع نشویم.
۸٫ یکی دیگر از معایب سیستمهای آموزشی فعلی عدم ایجاد محیطی است که دانشآموز بتواند به صورت مستمر در معرض زبان خارجی باشد.
دانشآموز یک یا دو جلسه در هفته که آن هم دو سه ساعت ممکن است بیشتر نباشد در کلاس آموزشی به سر میبرد و بعد از آن در محیطی قرار می‌گیرد که تا هفته بعد هیچ تماسی با زبان مورد نظر ندارد و به اصطلاح در زبان مورد نظر غرق نشده است.
به همین دلیل پیشرفت دانشآموز بسیار کم بوده و ممکن است به همین دلیل بعد از مدتی کلاس را ترک کند که مسلماً این خواسته معلم و دانشآموز نیست.
در سیستم هوشمند به علت کم هزینه و در دسترس بودن منابع يادگيرى و اینکه دانشآموز در این روش کاملاً به خود وابسته است تا به دیگران، دانش آموز می‌تواند خود را در محیط زبان خارجی غرق کند و اصطلاحاً به این کار Immersion می گویند.
Immersion از کلمه Immerse به معنای غوطه‌ور ساختن شیئی در مایعی به طور کامل، طوری که کاملاً آن شیئ در مایه فرو رود گفته می‌شود؛ و البته هر چقدر این شیئ بیشتر در مایع فرو رود بیشتر خیس یا حل خواهد شد.
یکی از دلایلی که کودکان زبان مادری را سریع یاد می‌گیرند نیز همین است که محیط اطرافشان کاملاً به این زبان صحبت میکنند و نیز به همین دلیل اگر زبان مادری یکی از والدین متفاوت باشد یا در محیط کوچه و بازار و مدرسه با زبانهای دیگری در ارتباط باشد می‌تواند سریع زبانهای دیگر را یاد بگیرد. شخصاً کودکان زیادی را میشناسم که با این شرایط توانسته‌اند در سنین کودکی چند زبان را یاد بگیرند. (یکی از مزیتهای ازدواج بین فرهنگهای متفاوت)
دانشآموز نیز اگر بتواند در محیط واقعی زندگی خود، محیطی را شبیه سازی کند که زبان خارجی در آن کاربرد داشته باشد، مهارتهای چهارگانه زبان را سریعتر فرا خواهد گرفت. به همین دلیل کسانی که در یک کشور خارجی هستند خیلی زودتر از بقیه زبان آن مردم را فرا می‌گیرند. هر شخص حتی در کشور خود نیز می‌تواند این محیط را شبیه سازی کند یعنی تا جايی که می‌تواند با دیگران با آن زبان صحبت کند، بنویسد، بشنود و بخواند.
۹٫ یکی از موانع در سر راه یادگیری سریع زبان خارجی استفاده از ترجمه به زبان مادری است. هر اندازه تکیه دانشآموز به زبان مادری در راه یادگیری زبان خارجی بیشتر باشد سرعت یادگیری نیز پایینتر است. مهمترین دلایل عدم استفاده از ترجمه در راه یادگیری زبان خارجی به این شرح است:
الف) معمولاً کلمات و اصطلاحات یک زبان معادل دقیق در زبانهای دیگر را ندارند و بنابراین ترجمهها نیز معمولاً کاملاً برابر اصل نیستند. گاهی اوقات حتی معادل غیر دقیق نیز وجود ندارند و جهت ترجمه یک کلمه به یک جمله نیاز است.
ب) درست است که با دیدن ترجمه یک کلمه یا اصطلاح معنی آن زودتر در ذهن شکل می‌گیرد ولی به همان نسبت چون دانشآموز جهت یادگیری آن کمتر زحمت کشیده و تمرین کرده و کمتر در معرض آن کلمه و اصطلاح بوده، معنی آن نیز سریعتر از ذهن خارج می‌شود، در حالی که یادگیری معانی کلمات و اصطلاحات بشیوه ارگانیک (منابع اصیل، مستمر و زیاد) و با استفاده از دیکشنریهای تصویری، دیدن فیلم یا قرار گرفتن در محیط واقعی، بصورت طبیعی و تدریجی تکمیل می‌گردد و نقش آنها در ذهن حکاکی می‌شوند و دیرتر فراموش می‌شوند.
یکی از سوالاتی که خیلی از افراد مطرح میکنند اینست که چطور می‌شود موقعی که شخصی اصلا زبان مورد نظر را نمی‌داند بدون استفاده از ترجمه، معانی کلمات و اصطلاحات را درک کند. جواب اینست که در یادگیری به‌شیوه هوشمند و ارگانیک، دانشآموز از مطالب و منابع شنیداری و بعدا خواندنی در حد مبتدیان شروع می‌کند و با استفاده از منابع ذکر شده و البته به‌صورت زیاد و مستمر معانی بتدریج در ذهن شکل می‌گیرند و ماندگار می‌شوند. مثلا اگر شما بتوانید اخبار روزانه را از تلویزیونهای خارجی زبان هر روز با دقت دنبال کنید، مغز شما تصاویر وقایع با صحبتهای گوینده را به هم مرتبط می‌سازد و بعد از مدتی براحتی میتوانید صحبت گوینده را بدون مکث درک کنید. در ضمن از فیلم و سریالهای خارجی سالم و قانونی (مسئله کپی رایت) از طریق ماهواره یا اینترنت نیز نباید غافل شد.
ج) یکی از اهداف یادگیری زبان خارجی یادگیری مهارتهای زبانی تا حدی است که به متکلم بومی نزدیک باشد. یکی از موانع در این راه، فرایند ترجمه است.
تصور کنید توریستی به یک نفر در خیابان برمیخورد و یک جمله ساده می‌پرسد. مثلاً:
Where could I get the map of the city?
اگر شخص مورد نظر به سیستم ترجمه و گرامر عادت کرده باشد، این پروسه برای او اتفاق می افتد:
شنیدن جمله خارجی–> ترجمه آن به زبان مادری یا رسمی کشور –> پیدا کردن جواب به زبان مادری –> ترجمه آن به زبان خارجی مورد نظر –> بررسی جمله از نظر نکات گرامری که کاملا صحیح باشد –> بیان جمله به شیوه‌ای که توریست درمانده بتواند بفهمد (البته اگر تا این لحظه توریست نرفته باشد). در پروسه یادگیری زبان معمولا هر ترجمه به زبان مادری، ترجمه عکس آن نیز به دنبال دارد.
یکی از نکات مهم در شنیدن و صحبت کردن این است که بتوانیم صحبتهای یک نفر بومی زبان خارجی با سرعت معمول، و بدون فکر کردن بفهمیم. و همچنین بتوانیم با سرعت و بدون مکث صحبت کنیم یا جواب دهیم. اگر به پروسه بالا نگاه کنیم سه مرحله ترجمه و گرامر که در مجموع سه مرحله وقت‌گیر هستند را به راحتی و با کمی تمرین میتوانیم حذف کنیم.
در مورد یادگیری گرامر به شیوه غیر فعال یا ناخودآگاه قبلاً توضیحاتی داده شد. در مورد ترجمه نیز بهتر است از دیکشنریهای تک زبانه که در ضمن شامل عکس و تلفظ کلمات نیز میباشند استفاده شود. در اوایل از منابع صوتی و تصویری با سرعت کم یا با زیرنویس یا متن همراه که به همان زبان هستند به مقدار زیاد و روزانه استفاده شود.
۱۰٫ هر اندازه علاقه و آشنایی ما به فرهنگی بیشتر باشد یادگیری زبان آن فرهنگ نیز راحتتر است.
به همین دلیل افرادی که از فرهنگهای خارجی مثلا عربی یا غربی به دلایل واهی بدشان میآید، اگر بنا به دلایلی مجبور شوند زبان آنها را فرا بگیرند با مشکل مواجهه خواهند شد و گاهاً مشاهده شده که بعد از سالها تلاش بیثمر از ادامه راه صرف نظر کرده‌اند و این احساس بدبینی و تنفر به نسبت فرهنگهای دیگران مانند پوست گردو دورشان را احاطه کرده که زبان خارجی نتواند در آنها نفوذ کند ولی این عامل مهم روانشناسی غالبا کم یا بی‌اهمیت تلقی می‌شود. در سیستم هوشمند چون دانشآموز خود را به صورت بالقوه و بالفعل در معرض زبان خارجی (به وسیله استفاده از مظاهر تکنولوژی یا حضور در بین مردم آن زبان) قرار می‌دهد معمولاً این مسئله به ندرت وجود دارد و حتی خود را به تدریج علاقه‌مندتر به فرهنگ مورد نظر می‌سازد چون زبان زیر مجموعه فرهنگ است و هر قدر در زبان مورد نظر بیشتر پیشرفت می‌کند فرهنگ مردم آن زبان نیز پیش او محبوبتر می‌شود. البته معلمین میتوانند با آشنا ساختن دانش‌آموزان با فرهنگ مورد نظر قدمهای مثبتی در این راه بردارند. این مسئله در یادگیری لهجه‌ای خاص از زبان خارجی بیشتر اهمیت خود را نشان می‌دهد.
به قول نلسون ماندلا اگر با شخصی به زبانی که می‌فهمد ولی زبان مادریش نیست صحبت شود، آن صحبتها را با مغز خود درک می‌کند و چندان احساس نزدیکی نمیکند ولی اگر به زبان مادریش با او صحبت شود، صحبت طرف مقابل اگر چه شخص خارجی نیز باشد با قلبش درک می‌کند و احساس محبت و نزدیکی می‌کند.
۱۱٫ ایجاد اعتماد به نفس یکی از دستاوردهای مهم SFLL است. در این سیستم تمام ابزارهای مورد نیاز جهت پیشرفت در زبان خارجی مستقل از کلاس یا معلم است و به خود دانشآموز وابسته است. او به شخص یا مکان خاصی وابسته نیست، خود را تصحیح می‌کند و خود مراحل پیشرفتش را ارزیابی می‌کند. هر کجا که باشد به وسیله منابع یادگیری متنوع و حداقل یکی از مظاهر تکنولوژی که در عصر حاضر در دسترس همگان قرار گرفته است و همچنین انگیزه کافی که می‌تواند درونی و بیرونی باشد به پیشرفت خود ادامه دهد.
یکی از اهداف روش هوشمند، نهادینه کردن آموزش غیر انحصاری، رایگان یا با هزینه کم، فراگیر، مستقل و خودکفا برای بشریت می‌باشد.
۱۲٫ به دلایل فوق که ذکر شد کلاسهای آموزشی رایج (خصوصی و دولتی) از جذابیت لازم برخوردار نیستند و دانش‌آموزان بعد از مدتی به دلیل نتیجه نگرفتن از هزینه‌های انجام شده عطای کلاسها را به لقایش میبخشند (کلاسهای اختیاری) و به کلاس یا سیستم آموزشی دیگری مراجعه میکنند که آن هم با توجه به شرایط تقریباً مشابه اثری مشابه خواهد داشت.
انسان طبیعتاً هر کاری را که بیشتر دوست دارد، بیشتر انجام می‌دهد و هر کاری را که بیشتر انجام می‌دهد، در انجام آن مهارت بیشتری کسب می‌کند. بنابراین بهترین راه جهت ترغیب کردن شخصی به انجام کاری و ادامه دادن آن، آمیختن مقداری لذت مادی یا معنوی با آن کار می‌باشد.
این سنت خداوند در امور خلقت است. به عنوان مثال هیچ موقع خدا به انسان تحکم نکرده است که حتماً باید جهت ادامه حیات، بخورد و بیاشامد چرا که خود آنها را خلق کرده و آنها را بیشتر از همه میشناسد که این روش مؤثر نیست، بلکه در عمل غذا خوردن لذتی قرار داده که همه به خاطر آن غذا میخورند (البته انسان بهمانند خیلی از موارد دیگر در اين زمينه مرتکب افراط و تفریطهای زیادی شده است).
در مورد یادگیری زبان خارجی نیز لذت می‌تواند موتور محرک قوی باشد در جهت استمرار حرکت یادگیری که در صورت نبود آن پروسه به تدریج متوقف می‌شود. بهتر است دانشآموز عمل یادگیری زبان خارجی را برای خود به هر روشی که دوست دارد و بیشتر لذت میبرد انجام دهد تا استمرار آن تضمین شود.
رهرو آن نیست گهی تند و گهی خسته رود رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
http://www.dahwat.com/learn.php?page=1
و من الله التوفيق
عبدالعزيز شاكری
Email: islam_ref@yahoo.com
آخرین دیدگاه‌ها